Jaaroverzicht 2019
De CPNB nu &
De campagnes van 2019
Een boek kan zoveel doen, lezen verrijkt je leven. Stichting CPNB zet zich 365 dagen per jaar in om Nederlanders méér te laten lezen. In dit jaaroverzicht leest u meer over de boekenmarkt en de lezer, over de campagnes in boekhandel en bibliotheek, over de organisatie en samenwerkingsverbanden ter bevordering van lezen en boekbezit.
- Voorwoord
- De lezer, het boek en de markt
- De lezer centraal
- 365 dagen inspiratie
- Samenwerkingen
- Bestuur, bureau, financiën
Voorwoord
Verbouwen met de winkel open
Het is een vreemde gewaarwording om terug te blikken op 2019. Het voelt haast als een andere wereld en bovendien als ontzettend lang geleden. Er is voor ons allemaal veel gebeurd de afgelopen maanden. De coronacrisis heeft het boekenvak maar ook de CPNB geraakt. Niet alleen in negatieve zin overigens. Het stelde ons immers in staat om met het gehele vak de zeer effectieve campagne #ikleesthuis te ontwikkelen. Een campagne waarin we onze nieuwe strategie – ‘de lezer centraal’ – volledig kwijt konden en in de praktijk konden testen. Met succes want we hebben aantoonbaar het gedrag van de consument kunnen beïnvloeden. Daarmee is wat ons betreft de toon gezet. Maar in die coronamaanden hebben we ook de uitbesteding van het bestelproces aan CB en NBD Biblion afgerond, hebben we de betrokken afdeling gereorganiseerd en de kostbare IT-systemen af weten te bouwen. En we hebben ons statige pand aan de Herengracht verlaten voor een industrieel loft aan de Overtoom. Wat ons betreft de zichtbare start van een vernieuwde CPNB; transparant, wendbaar en van deze tijd.
Terug naar 2019. Voor dat jaar lag de nadruk voor bestuur en directie op het creëren van duidelijkheid. Duidelijkheid over toegevoegde waarde en langetermijnstrategie en duidelijkheid over de inrichting van de organisatie en haar processen. Dat heeft geleid tot de strategie van ‘de lezer centraal’. De focus van de CPNB ligt op het bereiken van de lezer en deze aanzetten tot meer lezen en dus een gang naar boekhandel en bibliotheek. Daar zijn al onze inspanningen op gericht. Deze duidelijke focus bracht ook een herinrichting van de organisatie met zich mee. Het uitbesteden van ons bestelproces is hier het meest ingrijpende voorbeeld van. Ook het elders beleggen van projecten en campagnes, zoals Airport Library en de Maand van de Spiritualiteit, is hier een gevolg van. Daarnaast is er stevig bezuinigd. Maatregelen zijn genomen om vanaf 2020 structureel een half miljoen kosten per jaar minder te maken. Besparingen op huisvesting en IT maken hier het grootste deel van uit.
Het bestuur en de directie kijken met trots terug op 2019. Tijdens de ingrijpende ‘verbouwing’ van de CPNB is de winkel opengebleven en hebben de campagnes vele lezers naar boekhandel en bibliotheek weten te krijgen. En daar doen we het voor! Het bestuur wil iedereen bij de CPNB danken voor de tomeloze inzet die dit jaar weer getoond is. We kijken ernaar uit om de verwachtingen gezamenlijk – medewerkers, directie en bestuur, maar vooral in samenwerking met de gehele sector – wederom waar te maken.
Juli 2020
Eveline Aendekerk, directeur
Erna Staal, voorzitter
De CPNB nu
De lezer, het boek en de markt
De CPNB wil het leven van mensen verrijken door ze meer boeken te laten lezen. Hoe staat het eigenlijk met het leesgedrag in Nederland? En hoe is het gesteld met de boekenmarkt, die in 2020 door corona op de kop werd gezet?
Op 16 januari 2020 kwamen boekenvakkers tijdens de CPNB Nieuwjaarsborrel in het Compagnietheater in Amsterdam bijeen om terug te blikken op het jaar. Het jaar waarin Lucinda Riley een ongekend groot aantal lezers aan zich wist te binden, zoals bleek uit de Top 100 bestverkochte boeken met daarin maar liefst elf titels van haar hand.
Maar 2019 was ook het jaar waarin voor het eerst in vijf jaar tijd door onderzoeksbureau GfK een daling van de afzet op de A-boekenmarkt werd gemeten. De afzet daalde met 4% naar 40 miljoen exemplaren. De omzet groeide daarentegen voor het vijfde achtereenvolgende jaar, +2%, naar 563 miljoen euro. Deze omzetgroei is mede het effect van de btw-verhoging op fysieke boeken die op 1 januari 2019 werd ingevoerd. Ook de bibliotheek zag een daling van de ‘afzet’: er werden 5% minder boeken uitgeleend ten opzichte van 2018, meldde Stichting Leenrecht. Maar de uitleen van e-boeken en luisterboeken steeg substantieel, met respectievelijk 10% en 50%.
‘Er is dus werk aan de winkel als het gaat om leescultuur’, aldus CPNB-directeur Eveline Aendekerk tijdens haar nieuwjaarsspeech. ‘We gaan immers voor méér boeken.’ Niet voor niets stond het KVB Boekwerk-seminar op diezelfde dag in het teken van innovatie: de regie nemen in een geleidelijk veranderend leeslandschap. Tijdens het seminar Zet aan tot lezen boog het boekenvak zich over de vraag hoe geïnnoveerd kan worden: door de lezer en diens leefwereld centraal te stellen en zo het leesgedrag op positieve wijze te veranderen.
Nog geen twee maanden later veranderde het leeslandschap echter drastisch met de komst van het coronavirus. De invloed van de intelligente lockdown van de Nederlandse samenleving op het gedrag van Nederlanders zorgde direct voor grote verschuivingen op de boekenmarkt.
Ondanks deze sociale en economische aardverschuiving was de wil om daadkrachtig de regie te nemen onverminderd, zoals bleek uit de collectieve campagne #ikleesthuis. Samen wisten we tijdens de lockdown miljoenen Nederlanders te bereiken met een heldere call to action. De boodschap vond zijn doel: onderzoek onder consumenten in opdracht van Stichting CPNB wees uit dat de campagne daadwerkelijk inspireerde om boeken te lezen, te kopen en te lenen.
Verschuiving naar online boekverkoop
In 2019 was de afzet- en omzetontwikkeling voor het e-commercekanaal positief, waar we voor het ‘offline’ verkoopkanaal – verkoop in de fysieke winkels – juist minnen zagen. In 2019 nam het marktaandeel e-commerce dan ook toe, zoals bleek uit de marktcijfers verzameld door GfK, tot 44% van de totale omzet van de A-boekenmarkt. Nederlanders winkelen steeds meer online – Thuiswinkel.org rapporteert voor de e-commercesector een omzetstijging van 7% over 2019 – en inmiddels zijn ondernemers met een fysieke winkel vaak ook online aanwezig.
Met de intrede van de intelligente lockdown in maart 2020 steeg het marktaandeel e-commerce verder. Het overzicht ‘Boekenmarkt in coronatijd’ van KVB Boekwerk laat zien dat tijdens de lockdown een meerderheid van de totale omzet op de A-boekenmarkt via e-commerce werd gegenereerd, met als hoogtepunt een marktaandeel van 64% van alle omzet eind maart, in week 13.
Door de gedragsverandering die de lockdown met zich meebracht is een deel van de ondernemers met één of meerdere fysieke winkels op een achterstand gekomen. Ten tijde van dit schrijven was de omzet voor het offline verkoopkanaal circa 9% lager ten opzichte van het eerste half jaar in 2019.
Lezers lenen digitaal
De meest recente informatie over de ontwikkeling van het aantal bibliotheekleden wordt geleverd door de Koninklijke Bibliotheek en stamt uit 2018. De bibliotheek telde in 2018 in totaal 3,6 miljoen leden, waarvan 1,3 miljoen volwassen en 2,3 miljoen jeugdleden. In 2018 lag het ledenaantal iets lager dan in 2017, -2%.
Ook voor de bibliotheek en haar leden betekende de coronacrisis een verschuiving naar online. In 2019 was al een toename in het gebruik van de online Bibliotheek zichtbaar. CB bracht middels de Boekenbarometer naar buiten dat van 2018 op 2019 het aantal via de online Bibliotheek uitgeleende e-boeken met 10% is gegroeid, van 3,5 naar 3,9 miljoen uitleningen.
Daarbij groeit het ledenaantal. In 2018 kon de online Bibliotheek op meer dan 400.000 leden rekenen, een stijging van 12% ten opzichte van het voorgaande jaar. Het betreft voornamelijk bibliotheekleden die naast hun ‘offline’ lidmaatschap óók van de online Bibliotheek lid worden, blijkt uit analyse van het kennisplatform Bibliotheekinzicht.
Tijdens de intelligente lockdown werd onder meer via de Thuisbieb-app – speciaal beschikbaar gesteld voor zowel leden als niet-leden – de digitale collectie van de bibliotheek voor het voetlicht gebracht. Via deze app werden ruim 920.000 e-boeken gedownload, meldt de Koninklijke Bibliotheek. Gebruik van het online Bibliotheek-platform intensiveerde ook: tijdens de lockdown steeg het aantal e-boekuitleningen met 70% ten opzichte van dezelfde periode in 2019.
Dat gezegd hebbende trof de lockdown leners zwaar. Op basis van Bibliotheekinzicht kan worden gesteld dat in 2018 gemiddeld 2,9 miljoen fysieke kinderboeken en 2,4 miljoen fysieke boeken voor volwassenen per maand werden uitgeleend. Dit uitleenverkeer kwam met het sluiten van de bibliotheken tijdens de eerste twee maanden van de intelligente lockdown deels tot stilstand. Hoewel gebruik van online faciliteiten toenam, is het waarschijnlijk dat een aanzienlijke groep leners via andere wegen aan boeken moest komen, waarbij de impact op het leesgedrag voor nu nog onbekend is.
Afzet e-boeken neemt toe
Zoals gezegd maken lezers intensiever gebruik van online kanalen om boeken te kopen. Hoe zit het met de verkoop van e-boeken, al dan niet via opkomende commerciële online abonnementsdiensten?
Het aantal nieuwe e-boektitels dat uitgevers op de markt brachten, gemeten door CB aan de hand van nieuwe ISBN-registraties, is gedaald ten opzichte van 2018, circa -7%. In totaal werden meer dan 5.700 nieuwe e-boektitels geregistreerd.
Daar staat tegenover dat het aantal e-boekverkopen licht is toegenomen, in afzet +1%. In combinatie met een daling in het aantal verkochte Nederlandstalige fysieke boeken komen e-boeken in 2019 op een hoger afzetaandeel van 8% uit, meldt KVB Boekwerk.
E-boeklezers schaften iets meer titels aan in 2019, maar we lijken niet te maken te hebben met méér e-boeklezers. 30% van de Nederlandse consumenten geeft aan wel eens e-boeken te lezen, blijkt uit meting 51 van het doorlopend consumentonderzoek van de Stichting Marktonderzoek Boekenvak, uitgevoerd door GfK in januari 2020. Het betreft een daling ten opzichte van eerdere metingen: in januari 2019 gaf 37% van de consumenten aan wel eens e-boeken te lezen.
Hoewel de verkoop van losse e-boeken het grootste aandeel van afzet van e-boeken beslaat, neemt de consumptie van e-boeken via abonnementsmodellen als Kobo Plus fors toe. CB meldt een stijging van 55% in het aantal e-boeken dat lezers via abonnementsmodellen in huis haalden.
Uitgevers volgen de markt
Het aantal nieuwe A- en O-boeken dat in 2019 bij CB werd geregistreerd door uitgeverijen was ongeveer gelijk aan 2018, blijkt uit de Boekenbarometer: 14.526 nieuwe titels, een daling van minder dan 1%. In 2019 werd voor enkel Nederlandstalige A-titels een afzet van 35 miljoen gemeten, en een omzet van 471 miljoen euro.
De afzet- en omzetontwikkeling van Nederlandstalige A-titels is gelijk aan de ontwikkeling voor de totale markt, een daling van 4% en een stijging van 2% respectievelijk. Nederlandse uitgevers zien de vraag naar hun titels daarmee dus ook iets teruglopen.
Ontlezing – is de bodem bereikt?
De gemiddelde tijd die Nederlanders aan het lezen van boeken besteden is tussen 2015 en 2018 niet verder afgenomen. Het Sociaal Cultureel Planbureau stelde eind 2019: ‘Bodem van de ontlezing bereikt’. De gemiddelde tijd per dag dat Nederlanders boeken lezen is daarmee kort, 12 minuten, maar niet verder gedaald ten opzichte van eerdere metingen.
Echter, van al het onderzoek naar leesgedrag dat in 2019 uitkwam, ging de meeste aandacht uit naar de resultaten van het PISA-onderzoek, een internationaal vergelijkend onderzoek onder vijftienjarige leerlingen met aandacht voor onder andere leesvaardigheid. Het meest in het oog springende resultaat: het gemiddelde cijfer voor de leesvaardigheid van Nederlandse vijftienjarigen is significant lager dan het Europees gemiddelde.
Daar komt bij dat het leesplezier onder Nederlandse 15-jarigen – dat al langer laag is – verder lijkt te zijn gezakt. Een nóg groter aandeel zegt alleen te lezen ‘als het moet’. Daarmee geven Nederlandse vijftienjarigen aan het minste leesplezier te beleven van alle deelnemende landen. Dat is een grote uitdaging voor leesbevorderaars en marketeers, nu én in de komende jaren.
Of het leesplezier met het ouder worden toeneemt, is een vraag die nog niet definitief door onderzoek is beantwoord.
Voorbeeld doet volgen
Wat kan de CPNB doen om het kwijnende leesplezier aan te wakkeren?
Cedric Stalpers beschrijft in zijn rapport De leeswereld van jongeren en jongvolwassenen (2020) de wisselwerking tussen de rol van boeken en lezen in de sociale omgeving van jongeren (het ‘leesklimaat’), hun houding ten opzichte van lezen, hun leesvaardigheid en hun leesgedrag. Het leesklimaat lijkt één van de belangrijke motoren te zijn achter de leeslust – en het in de praktijk brengen hiervan.
Zo is de cirkel rond: terug naar de beïnvloeding van leesgedrag. Experts op het gebied van gedragsbeïnvloeding weten sinds jaar en dag dat wat ánderen doen – de ‘sociale norm’ – ons beweegt en ons gedrag versterkt. Het adagium ‘voorbeeld doet volgen’ wint daarmee enkel aan kracht. Zo is het ook voor lezen. En dit inzicht geldt zeker niet alleen voor kinderen of jongeren.
Uiteindelijk draait alles om leesplezier. ‘De lezer centraal’ vloeit hieruit voort als natuurlijke strategie van de CPNB. Dat betekent aanwezig zijn in de belevingswereld van alle lezers, daar waar men online socialiseert én waar men ‘offline’ samenkomt, daar waar het lezen van boeken van toegevoegde waarde is. In de boekhandel, bibliotheek en op school. Maar juist ook daarbuiten, in het dagelijks leven van de lezer zelf.
Met een boek kan je nieuwe plekken ontdekken en je bekijkt het leven vanuit een ander perspectief.
De CPNB Nu
De lezer centraal – van stelling tot strategie
Boeken lezen verbindt. En de lezer verbindt het boekenvak. Maar hoe bereiken we de lezer? En welke rol speelt de CPNB in de promotie van boeken en lezen?
Boeken lezen verhoogt de kwaliteit van leven. In onze drukke informatiemaatschappij is lezen niet alleen een baken van rust en ontspanning maar ook een onmisbare vaardigheid op school en de arbeidsmarkt. Lezen maakt gelukkig, het is de meest ontspannende activiteit die een gevoel van zinvolheid geeft. Dat komt omdat lezen verbindt – lezen is een aandachtige activiteit waarin je helemaal opgaat, een activiteit waarbij je tegelijkertijd uit je eigen hoofd stapt en jezelf overgeeft aan andermans wereld.
Stichting CPNB wil het leven van Nederlanders verrijken door ze méér te laten lezen. Met inspirerende initiatieven laat de CPNB zien dat het lezen van boeken ontspanning, ontsnapping, verdieping en verrijking biedt. In 2019 is daarom een begin gemaakt met de langetermijnstrategie ‘De lezer centraal’. Het plezier en de belevingswereld van de lezer zijn immers de drijvende kracht achter de inspanningen van het boekenvak, van uitgever tot docent, van bibliotheekmedewerker tot boekverkoper. Het boekenvak heeft zich unaniem achter ‘De lezer centraal’ geschaard. In dit stuk leest u hoe de eerste aanzet tot deze strategie het afgelopen jaar handen en voeten kreeg.
De lezer – zes doelgroepen
Aanwezig zijn in de belevingswereld van de lezer vereist dat we de lezer kennen. Wie is de lezer, waar bevindt hij/zij zich en wat motiveert hem/haar? In de periode 2009 tot en met 2018 vond een verschuiving plaats van geregeld tot frequent lezen naar incidenteel lezen. Waar in 2009 nog 51% van de Nederlanders tot de geregelde en frequente lezers behoorde, is dat in 2018 43%. Het aandeel incidentele lezers is daarentegen juist toegenomen, van 38% naar 48%. De nadruk in de activiteiten van de CPNB zal liggen op de groep (91%) die al leest.
Na klankbordsessies en gesprekken met het boekenvak zijn zes doelgroepen gedefinieerd:
Doelgroep
Gewenst gedrag
Kinderen 0 – 6 jaar via (groot)ouders
- Kinderen stimuleren om te gaan lezen
- (Groot)ouders inspireren om meer voor te lezen
- Zelf lezen en met boeken bezig zijn (voorbeeld)
Kinderen 6 – 12 jaar en hun (groot)ouders
- Zelf met plezier lezen
- Elkaar boeken aanraden
- Lezen cool vinden
Jongeren 12 – 18 jaar en hun (groot)ouders
- Zelf met plezier lezen
- Elkaar boeken aanraden
- Lezen cool vinden
Volwassen incidentele lezers:
a) wel tijd; geen zin
b) geen tijd; wel zin
- (bij a) Vaker lezen en zichtbaar lezen
- (bij b) Lezen als norm
- (bij b) Lezen als onderdeel van je dagritme
Cadeaugever
- Eerder denken aan boek als cadeau
- Boek zoeken dat bij ontvanger past
Volwassen veellezer als ambassadeur
- Boekentips delen en anderen adviseren
- Zichtbaar lezen, leescultuur uitdragen
- Blijven lezen
De lezer bereiken
Hoe deze zes doelgroepen te benaderen? Hoe beïnvloeden we gedrag en houding van Nederlanders ten aanzien van boeken en lezen? Drie strategieën en drie uitgangspunten dienen als leidraad voor een effectieve inzet van campagnes en communicatiemiddelen.
Drie strategieën
-
Inzetten op het ambassadeurschap van lezers
Lezers maken lezers – lezers worden het meest geïnspireerd door andere lezers. Naast onbekende lezers zal de CPNB ook meer inzetten op rolmodellen die specifieke doelgroepen kunnen beïnvloeden. Een klinkend voorbeeld hiervan is de samenwerking, sinds december 2019, met online lezerscommunity Hebban.nl.
-
Lezen en leesplezier zichtbaar(der) maken
Lezen moet weer de norm worden. Daarom investeren we in de leescultuur en het imago van lezen en het boek. Een eerste, zeer succesvolle stap in deze richting is in het voorjaar van 2020 gezet met de campagne #ikleesthuis.
-
Lezers helpen kiezen
Voor iedereen is er een boek! Maar een verkeerde keuze of een negatieve leeservaring kan leiden tot afhaken. De CPNB wil daarom meer inzetten op het faciliteren van keuzes. Zo is bijvoorbeeld de nieuwe merkboodschap van de Kinderboekenweek – ‘Wat is jouw volgende boek?’ – gericht op het helpen kiezen. Een combinatie van het inzetten van ambassadeurs en het bieden van keuzehulp is eind 2019 gemaakt met de cadeaucampagne Geef meer met een boek.
Drie uitgangspunten
-
Duidelijke, simpele merkarchitectuur
Toon tabelVerberg tabelMarketingcommunicatie wordt effectiever wanneer een veelheid aan campagnes, activiteiten en prijzen wordt samengevoegd onder enkele sterke, herkenbare merken. Onderstaand overzicht geeft weer welke doelgroep met welk merk wordt bediend.
Van deze merken wordt continu het effect gemeten op de doelstelling om klantverkeer naar boekhandel en bibliotheek te genereren. Gaan mensen erdoor lezen? Gaan zij erdoor naar de boekhandel of bibliotheek? Meten is weten en maakt het mogelijk om bij te stellen als dat nodig is.
-
Overkoepelende boodschap
‘Een boek kan zoveel doen’ is sinds enige jaren de duidelijk herkenbare boodschap die het plezier van lezen en de meerwaarde van boeken overbrengt. Deze overkoepelende boodschap brengt niet alleen eenheid in de verschillende campagne-uitingen maar kan het hele jaar door worden geladen aan de hand van actuele thema’s.
-
Focus in campagnes
De keuze om de focus te leggen op de sterke merken heeft geleid tot het stopzetten van de genrecampagnes met een smaller bereik. In 2019 nam Stichting CPNB voor de laatste keer als (mede-)organisator deel aan de Maand van de Spiritualiteit en de Maand van de Geschiedenis. In 2020 nam de CPNB voor de laatste keer deel aan de Poëzieweek. Het Boekenweekgedicht en het Zomergedicht zijn voorbeelden van de strategie om actief in te zetten op de integratie van poëzie in de bestaande merken en campagnes.
CPNB in het boekenvak
Zowel de strategie ‘De lezer centraal’ als de behoefte van het collectieve boekenvak aan een verbindende partij geeft duidelijke richting aan de rol van Stichting CPNB:
-
Marketingcommunicatie- en pr-bureau
De centrale rol van de CPNB is en blijft die van het marketingcommunicatie- en pr-bureau voor de sector. Met state-of-the-art marketing- en communicatiekennis ontwikkelt zij inspirerende campagnes die lezers bewegen tot een bezoek aan boekhandel en bibliotheek.
-
Kennisuitdrager
De rol van kennisinstituut is bij diverse partijen in de sector belegd; onder meer Stichting Lezen, onderzoeksbureau GfK, Centraal Boekhuis en KVB Boekwerk hebben elk hun expertise. Gezien de relatie met pers en media speelt de CPNB bij alle genoemde partijen een rol bij het uitdragen van die kennis. Naast publicatie van De Bestseller 60, de Top 100 van bestverkochte en meest uitgeleende boeken en het Gouden Boek zal de CPNB door middel van eigen onderzoek en analyse een nog actievere rol van kennisuitdrager op zich nemen.
-
Netwerkfacilitator
De CPNB organiseert van oudsher evenementen waarbij zij de verschillende partijen binnen het boekenvak met elkaar verbindt. Denk aan de nieuwjaarsreceptie, het Boekenbal en het Kinderboekenbal. Het vak geeft aan meer behoefte te hebben aan een centrale partij die kennis ontsluit, initiatieven zichtbaar maakt en partijen met elkaar verbindt. Hiervoor wordt de CPNB beschouwd als de meest aangewezen partij.
“Wat een feest was het dat de CPNB voor 2019 Anna Woltz vroeg het Kinderboekenweekgeschenk te schrijven. Bij Uitgeverij Querido waren we blij en vereerd dat Anna als jonge kinderboekenschrijfster met al zo veel boeken op haar naam, nu met hulp van de CPNB aan een nog groter publiek zou worden gepresenteerd. Met alle schooloptredens, boekverfilmingen en internationale bevestiging, kon het niet anders dan dat kinderen maar ook kinderboekenrecensenten in Nederland unaniem blij waren met het Kinderboekenweekgeschenk Haaientanden van Anna. ‘Het mooiste kinderboekenweekgeschenk sinds jaren,’ kopte NRC en de Volkskrant deed er nog een schepje bovenop: ‘ Zonder twijfel een van de beste kinderboekenweekgeschenken van deze eeuw.’ Dank CPNB!”
365 dagen inspiratie
De campagnes van 2019
Het hele jaar inspiratie voor de lezer; een overzicht van de campagnes, evenementen, bekroningen, uitgaven en marketingactiviteiten in 2019.
CPNB Top 100 en Gouden Boeken
Lees meerLees minder
4 en 5 mei
Lees meerLees minder
De Boekenweek voor Jongeren kwam ik op het spoor door onze actieve Nijmeegse bibliotheek. Zij boden onze school de verhalenbundel 3PAK aan. Ik gebruik de campagne als aanleiding om met mijn leerlingen het gesprek aan te gaan over favoriete verhalen of films, over lezen, en of ze zich erin herkennen. Ik begin mijn les met het tv-interview van de 3PAK-auteurs Tim Hofman, Nhung Dam en Raoul de Jong. Zij hebben ieder een ander verhaal over wat boeken met hen hebben gedaan. Boeken laten je anders denken, nemen je mee op reis, laten je spannende situaties meemaken die je ouders je misschien zouden verbieden of ze inspireren je om zelf te gaan schrijven. De drie auteurs onderstreepten het motto ‘In een boek kan het wel’. Daarmee worden mijn leerlingen echt aangespoord om zelf een boek op te pakken.
Toen ik het thema duurzaamheid van Nederland Leest 2019 hoorde, besefte ik meteen dat het een mooi houvast bood voor een lokale invulling. Omdat het thema duidelijke voorstanders en sceptici kent lag een discussieavond voor de hand. Ik vind de bibliotheek echt de plek waar maatschappelijke gesprekken gevoerd kunnen worden. Een plek waar geluid en tegengeluid mag klinken. Ik heb politici uitgenodigd, maar ook een biologische geitenboer en een communicatieadviseur van het afvalverwerkingsbedrijf. En ook de mbo studentenambassadeur van 2018, om ook de generatie van nu aan het woord te laten. De bloemlezing van Wolkers lag klaar voor iedere bezoeker van het debat. We hadden Giphart aangezocht als gespreksleider en hem gevraagd zijn voorwoord voor te lezen. Het was de perfecte introductie voor een goed gesprek met elkaar.
Samenwerkingen
Leesbevordering doe je samen
De CPNB promoot de kracht van lezen en boeken niet in haar eentje. Voor extra slagkracht was er ook in 2019 onontbeerlijke steun van sponsoren en partners in het veld van leesbevordering.
Airport Library
Lees meerLees minder
Sinds 2011 bestaat op Schiphol de Airport Library, een inspiratieruimte voor passagiers. Vanwege de aangescherpte focus op kernactiviteiten heeft de CPNB per 1 juli 2019 het project overgedragen aan het Nederlands Letterenfonds; Probiblio verzorgt de uitvoering.
Bookstore Day
Lees meerLees minder
Op 25 mei 2019 werd voor de derde keer Bookstore Day gevierd, georganiseerd door Libris i.s.m. schrijver Yaël Vinckx. Schrijversoptredens, speciale edities en dagdeals lokten publiek naar 175 zelfstandige boekwinkels. De CPNB ondersteunt bij de publiciteitsvoering.
Boekhandels bestelden hun winkelvoorraad altijd al bij CB; vanaf april 2020 bestellen zij ook de artikelen van Stichting CPNB via CB Online. De overstap van bestellen via cpnb.nl/vakinformatie naar bestellen in CB Online zal het gebruiksgemak en de efficiency ten goede komen. Daarnaast zal het CPNB-aanbod van losse campagnematerialen voortaan eenvoudig worden gebundeld in drie standaardpakketten met de best lopende producten van de voorbije jaren, waardoor deze campagnematerialen voor nog scherpere prijzen kunnen worden aangeboden.
DPG Media
Lees meerLees minder
Leesbevordering is het gezamenlijk belang van de CPNB en DPG Media (voorheen De Persgroep). Om zoveel mogelijk lezers te bereiken werd het Boekenweekmagazine in 2019 voor de tweede keer gemaakt door de redactie van AD. Het magazine bij het Boekweekthema ‘De moeder de vrouw’ verscheen in een imposante oplage van 1,1 miljoen exemplaren. Ook de Spannende Boeken Weken, de Kinderboekenweek en de Kookboekenweek kregen extra aandacht in de titels van DPG Media.
Hebban
Lees meerLees minder
Op de valreep van 2019 vonden de CPNB en online lezersplatform Hebban.nl elkaar. Voor de stichting CPNB past deze samenwerking perfect in de nieuwe strategie ‘De lezer centraal’, die zich richt op het aanwakkeren van de leescultuur in Nederland door lezers te inspireren en te helpen bij hun boekenkeuze. Hebban.nl is de grootste en actiefste lezerscommunity van Nederland; met ruim een half miljoen bezoekers per maand een onontbeerlijk podium om de lezer in Nederland te bereiken. In december gaf Hebban.nl direct gezicht aan de cadeaucampagne ‘Geef meer met een boek’; binnen vijf verschillende genres werd lezers inspiratie geboden via de online cadeautipper.
Kinderboeken-ambassadeur
Lees meerLees minder
Sinds maart 2019 is Manon Sikkel de Kinderboeken-ambassadeur, de schrijver die het twee jaar lang tot haar taak rekent het belang van lezen door kinderen breed onder de aandacht te brengen. De ambassadeur is aangesteld door Stichting Lezen en het Nederlands Letterenfonds in samenwerking met De Schrijverscentrale en de CPNB.
KVB Boekwerk
Lees meerLees minder
Stichting CPNB is samen met GAU, KBb, Stichting Lezen en het Nederlands Letterenfonds partner in KVB Boekwerk, het kennis- en innovatieplatform van de boekensector. Tijdens de Boekenweek werd op 27 maart de uitgebreide studie ‘De impact van het boek’ gepresenteerd. Deze studie naar het belang van het boek op zowel individueel als maatschappelijk en economisch niveau werd in boekhandel Donner in bijzijn van Alex Boogers en Ellen Deckwitz officieel overhandigd aan Ingrid van Engelshoven, minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De CPNB produceerde dit evenement.
Leescoalitie
Lees meerLees minder
De Leescoalitie is een samenwerkingsverband van organisaties die elk vanuit een andere taakstelling bezig zijn met leesbevordering. Dat zijn Stichting Lezen, Stichting Lezen & Schrijven, het Literatuurmuseum/Kinderboekenmuseum, VOB, KB en de CPNB. Vanuit 2018 liep in 2019 de actie Lees met andermans ogen door. Hierin werd aandacht gevraagd voor de potentie van lezen om je in een ander te verplaatsen. Ook organiseert de Leescoalitie jaarlijks De Nationale Voorleeslunch in samenwerking met bibliotheken en verzorgingstehuizen. Het Nationale Voorleeslunchverhaal werd in 2019 geschreven door Maarten Spanjer.
LeesID
Lees meerLees minder
In 2014 werd LeesID gelanceerd, de digitale boekenplank voor e-readerlezers. Dit initiatief van uitgevers, webwinkels, boekhandels en een aantal branche-organisaties is per 1 maart 2020 opgehouden te bestaan. De reden is een veranderende markt voor digitaal lezen waardoor het businessmodel sterk verliesgevend bleek.
Nationaal Comité 4 en 5 mei
Lees meerLees minder
Samen met het Nationaal Comité 4 en 5 mei is de CPNB co-uitgever van de jaarlijkse dubbeluitgave met de toespraken voor 4 en 5 mei. In 2019 waren de sprekers Diederik van Vleuten en Rosanne Hertzberger. De CPNB verspreidt de boekjes naar boekhandel en bibliotheek.
NBD Biblion
Lees meerLees minder
Dé dienstverlenende organisatie voor openbare bibliotheken is sinds jaar en dag trouwe sponsor van de CPNB. Vanaf 2018 worden drie campagnes nadrukkelijk mede mogelijk gemaakt door NBD Biblion: De Nederlandse Kinderjury, Boekenweek voor Jongeren en Nederland Leest. Het kinderboek is al jaren het meest uitgeleende genre in de openbare bibliotheken. De Kinderjury is daarom ideaal om te zorgen dat een bibliotheek aanbiedt wat kinderen willen lezen. Tegelijk met de Kinderjurywinnaar wordt ook de NBD Biblion Jeugdspecialist van het Jaar bekendgemaakt. In de Boekenweek voor Jongeren wordt het leesplezier van de iets oudere jeugd gestimuleerd. De campagne Nederland Leest benadrukt de rol van de bibliotheek als centrum voor ontmoeting en debat.
In 2020 krijgt de samenwerking tussen CPNB en NBD Biblion een nieuwe dimensie: bibliotheken bestellen hun CPNB-campagnematerialen voortaan bij NBD Biblion. De overstap naar bestellen via de webshop van NBD Biblion en het voeren van standaardpakketten levert bibliotheken een efficiencyslag op en maakt het mogelijk campagnematerialen voor nog scherpere prijzen aan te kunnen bieden.
NS draagt lezen een warm hart toe, want reizen met de trein is tijd voor jezelf, tijd om te lezen. NS is daarom al sinds 2001 trotse partner van de CPNB. NS sponsort jaarlijks drie campagnes, vanaf 2019 onder de noemer ‘Treinlezer’: Boekenweek, Kinderboekenweek en NS Publieksprijs. NS is hoofdsponsor van de Boekenweek en maakte op zondag 31 maart 2019 gratis reizen met het Boekenweekgeschenk mogelijk. Tijdens de Kinderboekenweek is NS in beeld met voorleesconducteur John Piqué en de NS Kinderboekenruil. Voor de NS Publieksprijs activeerde NS haar reizigers met het uitdelen van mini-boekjes met leesfragmenten in de trein en op Instagram.
Stichting De Best Verzorgde Boeken
Lees meerLees minder
Een vijfhoofdige vakjury stelt jaarlijks een selectie van 33 boeken samen die excelleren door hun uiterlijk. Die selectie wordt internationaal geëxposeerd en begeleid door de catalogus The Best Dutch Book Designs / De Best Verzorgde Boeken, een co-uitgave van de CPNB en Stichting De Best Verzorgde Boeken, een samenwerkingsverband van de CPNB, ontwerpersorganisatie BNO en de grafische industrie. De 33 boeken staan traditiegetrouw in het najaar centraal in de gelijknamige tentoonstelling in het Stedelijk Museum Amsterdam.
Bij vakantie denk je aan boeken. Het spannende boek is daarbij met stip het populairste genre. Onder het motto ‘Je vakantie begint met boeken’ vonden CPNB en TUI, marktleider in de Nederlandse reisbranche, elkaar in hun missie om lezen te bevorderen en ontspanning te vergroten. TUI sponsorde in 2019 niet alleen de Spannende Boeken Weken maar verbond zich drie maanden lang aan Zomerlezen met de TUI Top 25 Zomerboeken. CPNB en TUI wonnen in 2019 de bronzen SponsorRing in de categorie Maatschappij voor de onderscheidende, geloofwaardige en relevante manier waarop zij Nederlanders in aanraking brengen met het boek.
VriendenLoterij
Lees meerLees minder
Een lot uit de loterij wonnen Stichting CPNB en Stichting Lezen op 6 februari 2019 met de cheque van € 500.000 uit handen van VriendenLoterij-ambassadeur Johnny de Mol. Deelnemers aan de VriendenLoterij maken daarmee De Nationale BoekenBoost mogelijk. Dit nieuwe initiatief heeft als doel om het leesplezier van de schoolgaande jeugd tot achttien jaar een positieve boost te geven door middel van veel extra boeken in de klas. De Nationale BoekenBoost vergroot daardoor de impact van bestaande leesbevorderingscampagnes voor kinderen en jongeren van 0 tot 18 jaar, zoals De Nationale Voorleesdagen, de Kinderboekenweek en de Boekenweek voor Jongeren.
Met dank aan
De CPNB dankt de volgende partners voor hun financiële bijdrage aan één of meerdere campagnes:
Partners in onderwijs
In 2019 bereikte de CPNB kinderen en jongeren met de volgende campagnes en educatiepartners:
De Nationale Voorleesdagen | 0-6 jaar
Kinderboekenweek | 0-12 jaar
Poëzieweek | 4-18 jaar
De Nederlandse Kinderjury | 6-12 jaar
Nederland Leest Junior | 10 tot 14 jaar
Boekenweek | 12-18 jaar
Boekenweek voor jongeren | 15-18 jaar
Godert Walter is een kleine boekwinkel met een trouwe klantenkring, maar we zijn ook actief bezig deze uit te breiden met jongeren. De internationale studenten aan de Groningse universiteit vormen voor ons een belangrijke doelgroep. Een maatschappelijk Boekenweekthema als ‘De moeder, de vrouw’ paste goed bij onze collectie ‘gender studies’, een niche waar veel studenten mee bezig zijn. Ook de #blacklivesmatter-beweging volgen we al langere tijd, dus we konden daar goed op inspelen. Wij vinden het belangrijk te tonen dat de boekhandel een plek is waar je je kunt laten informeren, waar je geluid en tegengeluid kunt horen. Tijdens de Boekenweek organiseren we kleinschalige activiteiten met lokale auteurs die passen in ons budget en onze kleine ruimte, die dan vaak bomvol zit. Hiervoor krijgen we veel waardering van onze klanten. Ze weten ons te vinden wanneer ze verdieping willen. Daar zijn we goed in.
Bestuur, bureau, financiën
Organisatie
‘De lezer centraal’ vereist nieuwe aandachtsgebieden binnen de organisatie. Hoe zijn bestuur, bureau en financiën georganiseerd om deze nieuwe strategie te ondersteunen?
Organisatie
Bestuur
In december 2019 liep de zittingstermijn van Martine Schaap (Ploegsma Uitgevers) af. Op 21 april 2020 werd zij in het bestuur opgevolgd door Mark Beumer (directeur uitgeverij De Bezige Bij).
Het bestuur van de CPNB bestaat in 2020 uit:
- Mark Beumer (De Bezige Bij, Amsterdam).
- Erno de Groot (Bibliotheken Eemland, Amersfoort)
- Maaike le Noble (Meulenhoff Boekerij, Amsterdam, vice-voorzitter)
- Margreet Plukker (Boekhandel Plukker, Schagen)
- Annet Scheermeijer (bol.com, penningmeester)
- Erna Staal (Bibliotheek Gouda, voorzitter).
In 2019 kwam het bestuur acht maal bijeen. Op 11 en 12 februari waren er strategiedagen in Zeist; reguliere vergaderingen vonden plaats op 21 maart, 11 april, 13 juni, 3 oktober, 14 november en 12 december; tijdens een studiedag in oktober werd het eigen functioneren geëvalueerd. Op 11 februari 2020 vond het jaarlijkse convenantoverleg plaats, tussen het CPNB-bestuur en de besturen van de drie convenantpartners GAU (Groep Algemene Uitgevers), KBb (Koninklijke Boekverkopersbond) en VOB (Vereniging van Openbare Bibliotheken).
Organisatie
Bureau
- Over 2019 was de gemiddelde bezetting van het CPNB-bureau 30,1 fte (30,7 over 2018).
- Van de 33 medewerkers waren 11 parttimer.
- Op 31 december 2019 hadden 25 personen een dienstverband voor onbepaalde tijd en 8 personen voor bepaalde tijd.
- De gemiddelde leeftijd van de medewerkers steeg licht van 40,4 naar 41,3 jaar.
- Vier medewerkers verlieten in 2019 de CPNB: Mariska de Groot, Anne van de Kuilen, Lou Nieuwenhuijse en Victor Zwaan.
- Vijf nieuwe medewerkers kwamen in dienst: Floor Boonstra, Marion Boxum, Joris de Bruin, Liesbeth Hans, Milo Hoogzaad.
- Een tijdelijke functie van vormgever werd in 2019 toegevoegd aan de afdeling Merk, Marketing & Communicatie.
- In 2020 verlieten zes medewerkers de CPNB: Ruben Bruinink, Yonghung Cheung, Joyce Grantsaan, Milo Hoogzaad, Thilini Scherpenzeel en Heleen Tersteeg.
- De CPNB biedt vier stageplaatsen voor marketing, online marketing, evenementen en persvoorlichting.
- Op 1 augustus 2020 verhuisde het bureau – na een decennium aan de Herengracht 166 – naar een nieuw kantoorpand: Overtoom 197-4.
Medewerkers
Per 1 augustus 2020 bestaat het bureau van Stichting CPNB uit de volgende medewerkers:
Directie
-
![]()
Eveline Aendekerk
directeur
Externe betrekkingen
-
![]()
Esther Scholten
hoofd Externe Betrekkingen
Financiën
-
![]()
Philip Jansen
controller
-
![]()
Mignon Visser
financieel administratief medewerker
HR
-
![]()
Marlies Tan
hr-manager (extern voor 0,2 fte)
Merk, Marketing & Communicatie
-
![]()
Annette Reijersen van Buuren
manager Merk, Marketing & Communicatie
-
![]()
Aafke van Tent Beeking
marketeer
-
![]()
Quintus Bosch
marketeer
-
![]()
Floor Boonstra
online marketeer
-
![]()
Marion Boxum
online marketeer
-
![]()
Joyce Kappert
online marketeer
-
![]()
Ruben Beekmans
partnershipmanager
-
![]()
Job Jan Altena
persvoorlichter/pr-adviseur
-
![]()
Marije van der Lee
persvoorlichter/pr-adviseur
-
![]()
Isabel Willemsen
persvoorlichter/pr-adviseur
-
![]()
Joris de Bruin
analist
-
![]()
Mark Hemels
redacteur
Programmering & Projecten
-
![]()
Sharon Ullers
manager Programmering & Projecten
-
![]()
Johan Kuiper
programmeur
-
![]()
Liesbeth Hans
evenementenproducent
-
![]()
Anne-Loes Boon
projectleider
-
![]()
Mascha Ravelli
projectleider
-
![]()
Roos de Ridder
educatiespecialist
-
![]()
Bauke Hondema
accountmanager
-
![]()
Tessa Walta
medewerker verkoop binnendienst
-
![]()
Patty de Block
programmeur kinderboeken
Bedrijfsvoering
-
![]()
Joyce Bierlee
directieassistent
-
![]()
Henk van der Does
medewerker algemene zaken
-
![]()
Anja Loijer
schoonmaker
In memoriam Mark Kingsford
Een vertrouwd element op Boekenballen en Kinderboekenballen zijn actrices en acteurs die voor animatie zorgen. In flitsende vermomming, met acts aangepast aan locatie en thema. Jantine Kraaijeveld en Mark Kingsford kregen deze stiel zo stevig in hun vingers dat de CPNB ze keer op keer terugvroeg. Wie bedenkt hoe bedrijfsfeesten geteisterd kunnen worden door sneue cliniclowns, knijpt de handen dicht met mensen als Jantine en Mark. Maar Mark Kingsford hebben we voor het laatst gezien. Hij overleed op 20 april 2020, 68 jaar oud. Midden jaren zeventig verzeilde hij uit Londen in Amsterdam en is nooit meer weggegaan. Mimespelen, clownsacts, ook regiewerk, eigen solovoorstellingen, en veel gelegenheidswerk op locatie. Wat hij deed, was altijd doortrokken van liefde, smaak en terloopse humor.
Organisatie
Focus 2019
Het jaar 2019 stond in het teken van zes focusgebieden:
-
1. Efficiënter en effectiever inzetten van campagnes
Er zijn in 2019 binnen de campagnes substantiële besparingen gerealiseerd van € 166.000 t.o.v. budget. Belangrijkste redenen hiervoor zijn het toegenomen kostenbewustzijn in de organisatie en budgetbewaking door de invoering van projectmanagement.
-
2/3. Duidelijkheid over toegevoegde waarde voor partners / Duidelijke positionering en merkstrategie
De convenantpartners van de CPNB (GAU, KBb en VOB) hebben elk verschillende belangen, maar het belang van de lezer bindt hen. Met de nieuwe koers ‘De lezer centraal’ geven de convenantpartners de CPNB het mandaat om de lezer te inspireren en te bewegen tot een gang naar boekhandel en bibliotheek.
-
4. Duidelijkheid over positionering van CPNB Educatie
Leerkrachten en leesconsulenten in voorschoolse opvang, basisschool en voortgezet onderwijs spelen een cruciale rol in het bereiken van de doelgroepen t/m 18 jaar. Door het centraal stellen van de intermediair ‘leerkracht’ heeft team Educatie handvatten gekregen om gericht in te spelen op de behoefte in het leesonderwijs.
-
5. Succesvol sponsor- en fondsenbeleid
Naast de bijdragen van de convenantpartners en de opbrengsten uit campagnes zijn fondsen en sponsorgelden van vitaal belang. Nieuwe concepten voor sponsor- en fondsenwerving blijven in ontwikkeling.
-
6. Huis op orde
Er is veel werk verricht om de CPNB organisatorisch en financieel beter op orde te krijgen:
- Met de nieuwe organisatiestructuur werden een nieuwe HR-cyclus, nieuwe functieprofielen, een nieuw salarishuis en een nieuwe pensioenregeling ingevoerd. Er was tevens aandacht voor de bedrijfscultuur dienend aan de strategie.
- Een aantal CPNB-‘vreemde’ projecten is gestopt of herbelegd: LeesID en Airport Library.
- Een radicaal herontwerp van het productie- en bestelproces van promotiematerialen werd in 2019 ingezet en medio 2020 geëffectueerd. Dit betekent dat het bestelproces is geoutsourcet naar Centraal Boekhuis en NBD Biblion, waar boekhandels en bibliotheken altijd al klant waren. Een verdere efficiëntieslag en kostenbesparing is gemaakt door het aantal los te bestellen materialen te reduceren en te bundelen in enkele standaardpakketten.
Organisatie
Financiën
De CPNB is een stichting zonder winstoogmerk. De gelden die zij ontvangt, worden alle aangewend ten dienste van haar missie. De CPNB heeft een kleine reserve die ongeveer 8% van het totale jaarlijkse budget bedraagt. Het jaarlijkse budget (inkomsten en uitgaven) van de CPNB ligt rond de 6 miljoen euro.
Waar komt het budget van de CPNB vandaan? Er zijn drie stromen van inkomsten:
Vaste bijdrage van convenantpartners (21%)
De drie partners die aan de basis staan van de CPNB (respectievelijk de GAU, de KBb en de VOB) hebben zich via een convenant aan de CPNB verbonden. Zij betalen jaarlijks een vaste bijdrage; in 2019 goed voor 21% van het budget.
Campagneopbrengsten (55%)
Boekhandels, bibliotheken en uitgeverijen kunnen meedoen aan de campagnes en activiteiten van de CPNB door de aanschaf van uitgaven, promotiematerialen of de aanmelding voor prijzen en tiplijsten. Deze redelijk stabiele stroom van inkomsten was in 2019 goed voor 55% van het budget.
Sponsoring (24%)
Noodzakelijke versterking van de CPNB-activiteiten wordt verworven door sponsorbijdragen. In 2019 droegen NS, NBD Biblion, TUI en vele partners samen voor een kwart aan het budget bij (een overzicht van partners en sponsors vindt u onder Samenwerkingen
Waar geeft de CPNB het budget aan uit? Er zijn drie kostenstromen:
Campagnekosten (53%)
Het grootste deel van de kosten bestaat uit de out-of-pocket campagnekosten, alle kosten die de CPNB maakt voor de productie van promotiematerialen, organisatie van evenementen en media.
Personeel (35%)
De personele kosten bedragen 35% van de begroting en bestaan naast salarissen en pensioenen onder meer uit externe inhuur.
Organisatiekosten en afschrijvingen (12%)
Organisatiekosten betreffen huur, IT, voorzieningen voor debiteuren en overige algemene kosten. De CPNB heeft over de laatste jaren een gemiddelde overhead van rond de 11%. Afschrijvingen, van onder meer IT-systemen en software, bedragen 1% van de begroting.
Organisatie
Nevenfuncties
Eveline Aendekerk
- lid raad van toezicht De Kleine Komedie
- lid raad van toezicht JINC
- lid bestuur Stichting De Best verzorgde Boeken
- lid raad van advies Renew the Book
- lid raad van advies KVB
Johan Kuiper
- lid bestuur Stichting Vrienden van het Harry Mulisch Huis
- voorzitter Stichting Resolution Magazine
Esther Scholten
- lid bestuur Vrienden van Meermanno | Huis van het Boek
- lid bestuur De Gijselaar-Hintzenfonds
- directeur Stichting De Best Verzorgde Boeken
Annette Reijersen van Buuren
- jurylid SponsorRingen
- jurylid Esprix
- examinator bij NIMA